Kuşların solunum sistemi pek çok hayvandan daha farklıdır. Tavuklar da kuş oldukları için farklı bir solunum sistemine sahiptir. Bu nedenle tavuk yetiştiricilerinin pek çoğu tavuklarında hapşırma, hırıltı ve öksürük gibi solunumla ilgili sorunlar gördüğünde endişelenmeye başlar. Çünkü tavukların hassas solunum sistemlerinde pek çok sorun sıkıntıya neden olabilir. Tavukların solunum sistemi yalnızca nefes borusu ve akciğerlerden oluşmamaktadır. Tavuğun akciğerleri toplam vücudunun yalnızca yüzde 2’sini oluşturmaktadır. Tavuklarda ve diğer kuşlarda bir tane önde, bir tane de arkada olmak üzere iki tane hava kesesi bulunmaktadır. Hava keseleri, akciğerlerden farklı yapılardır. Bu nedenle hava tavukların ciğerinde insanlarınkinden daha farklı bir şekilde dolaşmaktadır. Tavuklar, ağızlarından ya da burunlarından nefes aldıklarında hava arka keselere doğru gider. Sonrasında nefes verdiklerinde aynı hava akciğerlere doğru hareket eder. İkinci kez nefes aldıkları zaman akciğerlerdeki hava öndeki hava keselerine giderken, alınan nefes ise arkadaki hava keselerine ve akciğerlere gider. İkinci verilen nefesle ön hava keselerindeki hava tamamen dışarı atılır ve arka hava keselerine daha fazla hava alınır. Bu nedenle tavuğun solunum sisteminde daima sabit bir hava akışı vardır. Tavukların solunum sistemindeki hava sürekli hareket ettiğinden tavuklar toza, alerjenlere, bakterilere ve virüslere karşı hassastır. Bu hassasiyet tavukları her zaman olumsuz yönde etkilemese de bazen solunum yolu enfeksiyonları meydana gelebilir. Bu enfeksiyonların tedavi edilebilmesi için hastalığın doğru bir şekilde tespit edilmesi ve doğru tedavinin uygulanması çok önemlidir. Tavuklarda hırıltıya neden olan hastalıkları ve bu hastalıkların tedavisinde neler yapılabileceğini bu yazıda okuyabilirsiniz. Tavuklarda Hırıltı Hastalıkları Tavuklarda solunum yolu hastalıklarına neden olabilen pek çok faktör bulunmaktadır. Diğer pek çok hayvanda olduğu gibi stres, altta yatan hastalıkların ortaya çıkmasına neden olabilir. Strese neden olan faktörler aşırı sıcaklıklar, ortamın çok kalabalık olması, taşınma ve kümese yeni hayvanların katılması gibi çeşitli faktörler olabilir. Bir arada görülen bazı hastalıklar ise tavukların bağışıklık sistemini zayıflatarak ve yetersiz beslenmeye neden olarak solunum yolu hastalıklarına karşı hassas hale gelmelerine neden olabilir. Tavukların solunum yolu hastalığı ve hırıltı yaşamasına neden olabilen çeşitli patojenler olmakla birlikte bunların çoğunu test etmek ve tedavi planı hazırlamak, hatta hastalığı gerçekleşmeden önlemek mümkündür. Hastalıklara genelde birden fazla patojen neden olduğu için bunlara göre önlem almak ve tedaviyi gerçekleştirmek çok önemlidir. Tavuklarda hırıltıya neden olan hastalıkları ve bunların neden oldukları belirtiler şu şekildedir: Mycoplasma Gallisepticum (MG) Mycoplasma Gallisepticum veya kısaca MG, tavuklarda ve diğer kümes hayanlarında solunum yolu hastalıklarına neden olabilen bir bakteridir. MG genelde sinüslerde şişkinliğe, hapşırmaya ve gözlerde sulanmaya neden olur. Bazı durumlarda ise eklemlerde şişkinliğe ve topallamaya da neden olabilir. MG ile enfekte olan tavuğun yumurtladığı yumurtanı kabuğunun renginde ve kalitesinde de değişiklik olabilir. Bu nedenle hasta olan tavuğun civcivleri de hastalıktan etkilenebilir. MG ile enfekte olan tavuk, ömür boyu enfekte olmaya devam eder. Klinik belirtiler zamanla ve tedaviyle gerilese de bunların tekrar ortaya çıkması mümkündür. MG’nin neden olabildiği belirtiler genel olarak şu şekildedir:
Hırıltı
Burun akıntısı
Göz akıntısı
İştahsızlık
Hareketsizlik
Yumurtadan çıkan civcivlerde ölüm oranında artış
Hava keselerinde kalınlaşma
Kronik Solunum Yolu Hastalığı (CRD) MG bakterisinin genelde neden olduğu hastalık, kronik solunum yolu hastalığı ya da kısaca CRD’dir. CRD, tavukları en sık etkileyen hastalıklardan bir tanesidir. MG bakterisi, tavukların solunum sistemlerine ciddi ölçüde zarar vererek büyük bir hasara neden olabilmektedir. CRD’de görülen belirtiler genel olarak şu şekildedir:
Burun akıntısı
Hapşırık
Öksürük
Hırıltı
Solunum yoluyla ilgili diğer rahatsızlıklar
CRD’nin enfekte olmuş tavuktan diğerlerine yayılması ve tavuklarda yumurtlamanın azalması, gelişim geriliği ve burunda ıslaklık gibi sorunlara neden olması mümkündür. Bu gibi durumlarda genelde altta yatan başka bir stres faktörü yoksa öldürücülük düşüktür. CRD’i kontrol altına almak için antibiyotikler bulunmakla birlikte hastalıkla genel olarak başa çıkmak için stresi azaltmak önemlidir. Tavukların stresini azaltmak için neler yapabileceğinizi veteriner hekiminize danışarak öğrenebilir ve bu sayede gerekli önlemleri alarak hastalıklara yakalanma ihtimallerini azaltabilirsiniz. İnfeksiyöz bronşit İnfeksiyöz bronşit genelde genç tavuklarda hapşırmaya, gözlerde yaşarmaya ve sinüslerde şişkinliğe neden olur. Tıpkı MG enfeksiyonunda olduğu gibi bronşitte de yumurtanın kabuğu ve kalitesi etkilenebilir. Ancak MG’nin aksine bronşitte hastalığın civcivlere yumurta yoluyla bulaşması söz konusu değildir. İnfeksiyöz bronşitin şiddetli olması genç tavuklarda yumurta kanalı kalıcı olarak zarar verebilir. İnfeksiyöz bronşitin neden olabildiği belirtilerden bazıları şu şekildedir:
Hırıltı
Öksürük
Burun akıntısı
İştahsızlık
İnfeksiyöz laringotrakit İnfeksiyöz laringotrakit, herpes virüsü olup solunum sorunlarına neden olabilir. Bu enfeksiyon genelde tavuğun nefes borusunu tıkayarak boğularak ölmesine neden olabilecek şekilde kan ve mukus birikimine neden olabilir. Diğer virüslere göre öldürücülüğü daha yüksek olabilir. İnfeksiyöz laringotrakit tıpkı MG gibi asla tamamen kaybolmaz ve ilk seferden sonra iyileşen kuşlarda stres anında tekrarlayan nöbetler görülebilir. Bir kez enfekte olmuş kuşlar aynı zamanda diğer kuşlar için daima bir enfeksiyon kaynağıdır. İnfeksiyöz laringotrakitin neden olabildiği belirtiler şu şekildedir:
Burun akıntısı
Hırıltı
Öksürük
Yüzde ve gözlerde şişkinlik
Tavuklarda Hırıltı Nasıl Önlenir? Tavuklarda hırıltıyı önlemek için enfeksiyon riskini en aza indirmek gerekir. Bunun için kümes yoğunluğunun fazla olmamasına, hayvanların stresini azaltmaya, havalandırmayı iyileştirmeye ve kümese yeni eklenecek tavukları en az 2-3 hafta farklı bir yerde karantinaya almaya dikkat etmek gerekir. Karantina sürecinde hastalık belirtileri gösteren tavukların kümese eklenmemeleri önemlidir. Halihazırda tavuklarınız varsa ve tavuklarınızda devam etmekte olan hastalıklar varsa aşılamayı düşünebilirsiniz. Bazı aşılar, hastalıkları önlemeye yardımcı olmakla birlikte bunların neler olduğunu veteriner hekiminizden öğrenebilirsiniz. Tavuklar özellikle kış aylarında hastalıklara karşı daha hassas oldukları için havanın soğuk olduğu aylarda hastalıklarla karşılaşmanız mümkündür. Bu nedenle tavuklarınızda hırıltı, burun ve göz akıntısı, öksürme ve hapşırma gibi belirtiler görmeniz halinde bir an önce veteriner hekiminize danışmayı ihmal etmemelisiniz. Tavuklarda Hırıltı Nasıl Tedavi Edilir? Tavuklarda hırıltıya neden olan patojenler genelde antibiyotiklere yanıt vermeyen virüslerdir. Virüsler genelde solunum sistemine zarar verebilir ve ikincil bakteriyel enfeksiyonlara ve ciddi vakalarda kan zehirlenmesine neden olabilir. Hırıltının nedeni bakteriyel enfeksiyonlar ise veteriner hekiminizin antibiyotik reçete etmesi gerekecektir. Veteriner hekiminiz gerekli görmesi halinde antibiyotik tedavisinin tekrarlanmasını isteyebilir. Tavuklarınız hava koşullarının kötü olması ya da tüy dökümü gibi nedenlerden dolayı stres altındaysa vitamin ya da probiyotik takviyeleri kullanmayı düşünebilirsiniz. Takviyeler sayesinde tavuklarınızın hastalıklara karşı daha dirençli olmalarına ya da hastalığı daha kolay atlatmalarına yardımcı olabilirsiniz. Tavuklarınızın sağlığını doğal yollarla desteklemek için ise yemlerine sarımsak ve zerdeçal gibi antioksidanlar ekleyebilirsiniz. Bunun yanı sıra kekik yağı gibi doğal antibiyotiklere de şans verebilirsiniz. En önemlisi ise hastalanan tavukları tamamen iyileşene kadar sessiz ve sıcak bir ortamda tutmalısınız. Bu sayede daha hızlı iyileşmelerine yardımcı olabilir ve hastalığın diğer tavukları etkilemesinin önüne geçebilirsiniz.
